ҮЛКЕН ҰЛ
Қазақта үлкен ұлдың орны қашанда бөлек. Кенже ұл – қарашаңырақтың иесі болса, үлкен ұл Құдай сана берсе әкенің ақылына ақыл қосушы, оның жетпеген жерін жеткізуші, өзінен кейінгілердің қамқоры. Үлкен ұлдың еті тірілеулері тіпті әкеге жолдас та болып кетеді.
Өңірімізге есімі белгілі мемлекеттік кірістер саласының майталманы, «Салық қызметі органдарының ардагерлері» қоғамдық бірлестігі Түркістан облыстық филиалының директоры Нұрлыбек Балғабеков те отбасыдағы үлкен ұл болып өсті. Рас, алдында екі әпкесі болды. Алайда, шаруа баққан әкесі Нұрлыбегіне көбірек арқа сүйейтін. Бұл мектеп оқып жүргенде-ақ Балғабек қария Нұрлыбекті баласынбай көп шаруаны осымен ақылдасатын.
Мектеп демекші, ол Мақтаарал ауданындағы бұрынғы Жданов атындағы, қазіргі «Сырдария» орта мектебін 1972 жылы бітірді де, сол жылы елдің аузында «Нархоз» аталып кеткен Алматы халық шаруашылығы институтына оқуға түсті. Әкесі мен анасы марқұм үлкен ұл қалайда жоғары білім алса, нанын қаламның ұшымен тауып жесе деп армандайтын. Нұрлыбек ата-ананың сол үмітін ақтады. Институтты бітірген соң алғашқы еңбек жолын Шымкенттегі «Құрылыс материалдары» зауытының есепшісі болып бастады. Соңыра осы мекеменің экономисі болды. 1980 жылдан 1983 жылға дейін Шымкент облыстық қаржы бөлімі шаруашылық органдарының бухгалтерлік есептерін орталықтандыру және механикаландырудың аға бухгалтер-эксперті, 1983 жылдан 1987 жылға дейін Шымкент облыстық қаржы бөлімінің бас есепшісі болып жемісті қызмет атқарды.
Нұрекең облыстық партия комитетінің қаржы-шаруашылық бөлімінің нұсқаушы-тексерушісі, облыстық партия комитетінің іс басқарушысы болып қызмет атқарған жылдары үлкен мектептен өтті десе де болады. Осы жылдары қазақтың талай марғасқа ұлдарымен қызметтес болды, мол тәжірибе жинады. Олардың бойындағы адамгершілік асыл қасиеттерін, елге, жерге деген сүйіспеншіліктерін өз бойына сіңіруге тырысты. Мұның өзі жас маманның азаматтық позициясының айқындалуына мол септігін тигізді.
Қазақ елі тарихында кешегі тоқсаныншы жылдардың орны ерекше еді. Мызғымастай болып көрінген кеңес империясының керегесі сөгіліп, уықтары сетіней бастаған сол жылдары жұмыстан береке қаша бастаған. Небір мықты мамандардың алды шетелге кете бастаса, біразы бақтарын бизнесте сынап көрмекке бел байлаған. Сол жылдардағы қиындықтардан елді нағыз кәсіби мамандар алып шықты десек, қателеспейміз. Нұрлыбек Балғабеков өзінің нағыз кәсіби маман екендігін сол қиын жылдары дәлелдеп шықты десек болады. Ол 1990 жылдан 1992 жылға дейін «Компартбанктің» Шымкент филиалының бастығы, Шымкент қалалық болжау және экономикалық талдау бөлімі меңгерушісінің орынбасары, инвестиция секторының меңгерушісі, Шымкент қалалық әкімдігінің аппарат басшысы болып жемісті қызмет атқарды. 1992-1993 жылдары Оңтүстік Қазақстан облыстық «Құрылыс» корпорациясының экономика жөніндегі вице-президенті, 1993 жылдан 1995 жылға дейін «Технополис» акционерлік коммерциялық банкінің Шымкент филиалының директоры болып қызмет атқарып, нарықтық экономикадағы қаржы саласының қыр-сырын игере бастады.
1995 жылдан 1998 жылға дейін Қазақстан Республикасының Үндістандағы елшілігінде жауапты қызмет атқарды.
Біз жоғарыда Нұрлыбек Балғабековті мемлекеттік кірістер саласының майталманы дедік. Себебі, Нұрлыбек Балғабекұлы өзінің саналы ғұмырының жиырма жылын осы салаға арнаған жан. Атап айтқанда, ол бұл саладағы жұмысын 1998 – 1999 жылдары ҚР Мемлекеттік кіріс министрлігінің инспекторлық-үйлестіру жұмыстар жөніндегі департаментінің бас маманы болып бастады. Артынша аталған министрліктің бейөндірістік төлемдер бөлімі бастығының орынбасары болып жоғарылады.
1999 жылдан 2003 жылға дейін ҚР Мемлекеттік кірістер министрлігінің Шымкент қаласы бойынша салық комитеті төрағасының орынбасары, 2003 жылдан 2005 жылға дейін ҚР Қаржы министрлігі Салық комитетінің ОҚО бойынша салық комитетінің ұйымдастыру басқармасының, артынша осы мекемедегі ішкі аудит және ұйымдастыру басқармасының бастығы болып қызмет атқарды. 2005 жылдан 2007 жылға дейін ОҚО салық комитеті төрағасының орынбасары, 2007 жыл мен 2008 жыл аралығында Шымкент қалалық салық комитеті төрағасының орынбасары, 2008 жыл мен 2009 жыл аралығында ОҚО салық департаменті ведомстволық бақылау басқармасының бастығы болып жемісті қызмет атқарды.
Мұның бәрі Нұрлыбек Балғабекұлы үшін үлкен мектеп еді. Осындай бай тәжірибесін ескерген министрлік Н. Балғабековті 2009 жылы ҚР салық комитетінің «Оңтүстік» салық департаментінің бастығы етіп тағайындады. 2010 жылдан зейнеткерлікке шыққанға дейін ҚР Мемлекеттік кірістер комитеті ОҚО бойынша мемлекеттік кірістер департаменті «Оңтүстік» салық басқармасының басшысы қызметін атқарды.
Біз мұның бәрін не үшін тізбеледік? Нұрлыбек Балғабекұлы қаржы-салық саласында кешегі кеңестік кезеңде де, бергі тәуелсіздік жылдарында да қызмет атқарған елдегі ең тәжірибелі мамандардың бірі. Бір сөзбен айтқанда, осы саланың көзі тірі шежіресі. Қазақстанның қандай жолдан өткендігі оның өмірбаянынан-ақ аңғарылады. Мәселен, Нұрлыбек Балғабекұлы салық саласына қызметке келген екі мыңыншы жылдары облыстық бюджетке түрлі салықтардан түсетін кіріс көлемі 350 миллион теңгенің төңірегінде болатын. Осы көрсеткіш аздаған жылдың ішінде 1 миллиард теңгеге жетті. Ол кездегі бір миллиардтың күші қазіргі жүз миллиардтың күшіне пара-пар екендігін ескерсек, салада қандай қыруар жұмыстар атқарылғанына көз жеткізуге болады.
Мұның бәрі өзінен өзі бола салған жоқ. Нұрлыбек Балғабековтің ұйымдастырушылық қабілетінің арқасында өңірдің салық саласы жаңа технологияларды ұтымды пайдалана білді. Облыстық салық комитеті Қазақстанда алғашқылардың бірі болып ИНС бағдарламасымен жұмыс істей бастады. Жер салығынан, мүлік салығынан, базарлардан түсетін түсімдер көлемі үш есеге дейін ұлғайды.
Нұрекеңнің бір бағы адал шәкірттер тәрбиелей білуінде жатыр. Оның тәлімін көрген Саттархан Табалдиев, Ерғазы Түбеков, Камал Алпысов, Жомарт Біләлов, Нұрдәулет Тұяқбаев, Ертарғын Ескеров, Ермахан Әтемов, Серік Ахметов, Сәбит Алдабергенов, Әкім Жадиков сияқты біз атын айтқан, айтпаған көптеген мамандардың есімі өңірде ғана емес, республикада білікті мамандар санатында аталады. Ол шәкірттерінің бәріне бірдей қарады, басшы ғана болған жоқ, қамқор аға да бола білді. Мұның бәрі отбасыдан көрген тәрбиеден еді. Отбасыда үлкен ұл болып өскендіктен ол әпкелеріне де, өзінен кейінгі інісі мен қарындасына да қамқор болып өсті. Сәткүл қарындасының әлі күнге дейін аптасына бір рет болса да хабарын алып тұрады. Міне, жасынан бойына сіңген осы қасиеттері қызмет атқарып тұрған кездері шәкірттеріне жанашырлыққа ұласты. Оны ешнәрсе де бей-жай қалдырмайды. «Болды енді, мен зейнеткермін ғой» деп қарап отырмайды. Бір қарасаңыз Мақтаарал ауданындағы өзі оқыған мектепке стадион салып беруге мұрындық болып жүреді, бір қарасаңыз сол стадионда түрлі жарыстар өткізуге ұйытқы болып жүреді. Мектебіне информатика сыныбын ашып беріп, оны түгел заманауи құрылғылармен жабдықтап бергені өз алдына. Шетелдерде тұратын қандастардың елге оралып, сіңісіп кетуіне қосып жүрген үлесі де қомақты. ҚР Қаржы министрлігі Түркістан облысы бойынша мемлекеттік кірістер департаментінің ардагерлер кеңесінің төрағасы ретінде атқаратын қоғамдық жұмыстары да ұшан-теңіз.
Шүкір, еткен еңбегі елеусіз қалған емес. ҚР Президентінің Жарлығымен «Ерен еңбегі үшін» медалімен, «ҚР Тәуелсіздігіне – 10 жыл», «Астана қаласына – 10 жыл» мерекелік медальдарымен, «Салық қызметінің үздігі», «Шымкент қаласын дамытуға қосқан ерекше үлесі үшін» төсбелгілерімен, ҚР Ұлттық бизнес көрсеткішін ұйымдастыру алқасының «Қазақстан Даңқ» орденімен марапатталған, Жетісай ауданының құрметті азаматы.
Өмірлік жары Бақытжан Тоқышқызы кезінде облыстық сауда басқармасына қарасты ревизиялық тексеру басқармасының бастығы қызметін атқарған. Екеуі екі ұл, бір қыз тәрбиелеп өсіріп, немере қызығын көруде. Ұлы Бақытжан құқық қорғау саласында қызмет атқарса, қызы Гүлмира кәсіпкер. Кенже ұл Нұрмұхаммед оныншы сыныпта оқып жүр.
Міне, бір кезде ата-ана сенім артқан үлкен ұл олардың ғана емес, тұтас елдің де сенімін ақтады. Біз бүгінде осыған куә болып отырмыз.
А.БЕКНАЗАРҰЛЫ.