ТАБЫС ФОРМУЛАСЫ

  – Оңтүстiктiң бақша өнiмдерi он­сыз да мыңдаған шақырымға та­сы­мал­да­нып, Ре­сей­ге жетiп жа­тыр. Ал, солтүстiк өңiрлер­де тиiмдi дақыл­дар­ды өсiрудi жолға қой­ып, ше­ка­ра асы­ру әлдеқай­да пайдалырақ бо­ла­ды деп ой­лай­мын. Мәсе­лен, Қазығұрт ау­да­ны­н­да «Аман­гелдi» ЖШС солтүс­тiк об­лы­с­та 5 мың гек­тарға егiн егiп, бе­ре­келiөнiм жи­на­ды. Ол жақтан ас­тық жеткiзiп, ұн өндiрiсiн ұлғай­туға ни­ет бiлдiрген аза­мат­тар көп, – деп биз­нес-фо­рум­да атап өткен об­лыс әкiмi Жан­сейiт Түйме­ба­ев күнгей өңiрдiң терiскей­ге жыл соңына дейiн 400 мың тон­наға дейiн бақша, 250 мың тон­на көкөнiс, 15 мың тон­на жемiс-жи­дек, 15 мың тон­на жүзiм жөнел­ту­ге мүм­кiндiгi мол екенiн мәлiмдедi.

Ой­ды ой қозғай­ды. Облыс әкiмi өзге­лер­ге үлгi етiп, сенiм артқан кәсiп­кер­лердiң бiрi Нұрлан Құра­лов басқара­тын «Аман­гелдi» ЖШС 1999 жы­лы құрылған. Об­лы­с­тан тысқары, ре­с­пуб­ли­ка­ның басқа ай­мақта­рын­да да биз­несiн да­мы­тып, өрiсiн кеңейт­кен құры­лым ау­дан­дар мен қала­лар­да 30 мың гек­тар алқапқа дәндi дақыл егедi. 700 гек­тар жер­ге там­шы­ла­тып су­а­ру тех­но­ло­ги­я­сын енгiз­ген. Оның 150 гек­та­ры­на жүзiм, 500 гек­та­ры­на жемiс ағаштарын ек­кен. Мұнда еңбек ететiн 200 адам тұрақты жұмыс тапты.

Нұрлан – ки­елi Қазығұрт ау­да­ны­ның ту­ма­сы. 1963 жы­лы та­биғаты та­ма­ша Көкiбел ау­ы­лын­да дүни­еге келдi. Қазақ по­ли­тех­ни­ка­ ин­сти­ту­тын бi­тiрген. Еңбек жо­лын Балқаш­тағы ме­тал­лур­гия ком­би­на­ты­нда мыс балқы­ту­шы бо­лып ба­с­та­ды. Кейiн Шым­кент­тегi қорғасын за­у­ы­тын­да жұмы­сын жалғас­тыр­ды. «Бұл – Қазақ елiнiң тұңғыш Пре­зи­дентi Нұрсұлтан На­зар­ба­ев таңдаған ма­ман­дық. Өмiр де дом­на пешi сияқты қай­нап жа­тыр. Тем­пе­ра­ту­ра­сы 1500 гра­дусқа же­тетiн ыс­тыққа ердiң сойы ғана шы­дай­ды. Бо­лат балқытып, құрыш құйып шы­ныққан аза­мат­тар тағдыр­дың ащы-тұщы­сы­нан тай­сал­май­ды. Тәуе­келшiл ке­ледi» деп оны­сын орын­ды мақта­ныш етедi. Ел­ба­сы­мен бiрне­ше рет кез­дестi де.

Одақ ыды­раған кез­де қорғасын за­у­ы­ты­ның жұмы­сы құлды­ра­ды. За­ман ағымы­на қарай әр жұмы­с­тың ба­сын шал­май, бiрден ком­мер­цияға бет бұрды. Бұл оның биз­не­с­ке жа­саған алғашқы қада­мы едi. Бұрынғы кол­хоз-сов­хоз­дар та­рап, жұрт жер­ге қарап қалған­да Н.Құра­лов ша­ру­а­лар­дың ба­сын бiрiктiрiп, аг­роөнеркәсiп кор­по­ра­ци­я­сын құрды. Тех­ни­ка­лар алып, жердi жаңаша әдiстер­мен иге­рудiң арқасын­да жоғары өнiм алуға қол жеткiздi. Солтүстiк об­лы­с­тар­дың ша­ру­а­шы­лықта­рын­да би­дай өсiрудi қолға ал­ды. Трак­тор-ма­ши­на паркiн жаңа тех­ни­ка­лар­мен то­лықты­руға қыру­ар қар­жы бөлдi. Қазығұрт ау­да­ны мен Шым­кент қала­сын­да диiрмен сал­ды­рып, ұнды об­лы­с­тан бөлек ше­тел­ге са­ту­ды жолға қой­ды.

Негiзi кәсiптiң көзiн тапқан адам ғана оның игiлiгiн көрiп, жаңа жетiс­тiктер­ге же­те ала­ды. «Аман­гелдi» ЖШС тек ас­тық өсiру­мен ғана шек­тел­медi. Үкiмет та­ра­пы­нан берiлетiн суб­си­ди­я­лар­ды тиiмдi пай­да­ла­на оты­рып, 2008 жы­лы бау егiп, жүзiм ша­ру­а­шы­лығын өркен­де­ту­ге ден қой­ды. Көкiбел ау­ы­лын­дағы көнекөздер ата­сы Құрал­ды бұрын кәнiгi диқан ретiнде жақсы бiледi. Со­нау өткен ғасыр­дағы оты­зын­шы жыл­дар­дың ба­сын­да ашар­шы­лық жай­лаған кез­де жер­ле­с­терi оның ба­у­ы­ның жемiсiн жеп, жан сақтаған де­седi жұрт. Ата кәсiбiне адал ұлдың қарқын­ды бау өсiру мен жүзiм ша­ру­а­шы­лығының егiнге қараған­да көп та­быс әке­летiнiне көзi жеттi. Мәсе­лен, жүзiмге 3-4 жыл­дай жас ба­ла­дай күтiм жа­сау ке­рек. Со­сын бау 100 жылға дейiн өнiм бе­редi. Тек жа­лықпай күту қажет.

– Бұдан екi-үш жыл бұрын жүзiмнiң алғашқы өнiмiн Мәскеу қала­сы­ның ор­та­лық ба­за­ры­на алып бар­дық, – деп ес­ке ала­ды Нұрлан Аман­гелдiұлы. – Бұрынғы одақ ас­та­на­сы­ның тұрғын­да­ры жүзiмдi та­ла­са-тар­ма­са ал­ды. Эко­ло­гия­лық та­за өнiм болған­дықтан та­у­а­ры­мыз тез са­ты­лып кеттi. Сон­дағы бiр кей­у­а­на­ның айтқаны әлi есiмнен кет­пейдi. «Ба­лам, дәмi таңдай­ы­мыз­да қала­тын мұндай жемiстi же­ме­генiмiзге көп уақыт бол­ды. Жүзiмнiң мұндай сор­ты баяғыда құрып кет­кен шығар деп едiк. Бар екен ғой. Бiзге осын­дай өнiмдi тар­ту ет­кен­дерiңiзге рах­мет!» деп жа­на­ры­на жас ал­ды. Сон­да менiң көкейiмде «Бiз өнiм­дерiмiздi әке­лiп, тұты­ну­шы­лар­дың сұра­ны­сын қана­ғат­тан­ды­ра ала­ды екен­бiз ғой» де­ген нық сенiм пай­да бол­ды, – дейдi ол.

Атал­мыш серiктестiк 6 жыл­дан берi қарқын­ды бау өсiру­мен ай­на­лы­су­да. Жоғары­да ай­тып өткенiмiздей, 500 гек­тар жер­ге ал­ма, өрiк, шаб­да­лы, шие егедi. Кәсiпкер «ҚазА­г­роҚар­жы» ак­ци­о­нерлiк қоғамы­ның қар­жы­лай қол­дау қоры арқылы 863 млн. теңгенiң жо­ба­сын ой­дағыдай жүзе­ге асыр­ды. Аг­роқұры­лым ке­ле­шек­те поль­ша­лық ин­вес­тор­лар­мен бiрлесiп, жемiстер­ден түрлi то­сап, шы­рын, джем, кон­цен­т­рат шығару жөнiнде келiсiмге келдi. Бұл күндерi жо­ба­ны қар­жы­лан­ды­ра­тын қар­жы ин­сти­тут­тары­мен келiссөздер жүргiзiлу­де.

Қазақстанға негiзiнен ше­тел­ден шаб­да­лы, қара өрiк, қызыл шие та­сы­мал­да­на­ды. Ал, Оңтүстiктiң кли­ма­ты осын­дай жемiстердi өсiру­ге өте қолай­лы. Ел­ба­сы­ның тап­сыр­ма­сы­на сай им­порт­тық та­у­ар­лар­ды отан­дық өнiмдер­мен ал­ма­с­ты­ра­тын кез әлдеқашан жеттi. Осы қағида­ны бас­шы­лыққа алған Н.Құра­лов және ол басқара­тын аг­роқұры­лым ал­дағы уақыт­та об­лыс қажетiнен ар­тылған жемiс түрлерiн Ре­сей­ге және ТМД ел­дерiне жөнелт­пек. Жаңа тех­но­ло­ги­я­ның жай-жап­са­рын бiлетiн тәжiри­белi ма­ман Би­рол Қарабұлұтты серiктестiк бас­шы­ла­ры Түрки­я­дан ар­найы ал­дыртқан. Ше­телдiк аг­ро­ном мұндағы жұмыс­тар­ды жолға қоюға жәрдем­де­седi. Оның ай­ту­ын­ша, бiрiншi жы­лы ал­ма­ның әрбiр түбiнен 5 келiден өнiм жи­налған. Жа­сы­нан асқан ағаш­тар­дан кейiн 25-50 келi ал­ма алуға бо­ла­ды. Сон­да әр гек­тар­дан 75 тон­на жемiс жи­науға мүмкiндiк бар. Ал, 2014 жыл­дан берi «Аман­гелдi» ЖШС тұқым­бақ мәрте­бесiн алып, жы­лы­на 1,5 мил­ли­он жемiс-жи­дек және жүзiм көшетiн өсiру­де.

Кейiпкерiмiз эко­но­ми­ка­ны әрта­рап­тан­ды­ру бағытын­а да қомақты үлес қосып ке­ледi. Ком­па­ни­я­ның бұдан басқа мал бор­дақылау алаңы мен та­у­ар­лы сүт фер­ма­сы да жұмыс iстейдi. Құры­лыс ны­сан­да­рын са­луға да ат­са­лы­сып жүр. Қазiргi кәсiпкер жан-жақты бо­луы тиiс. Бұл – Нұрлан Құра­лов және ол басқара­тын кор­по­ра­ци­я­ның бас­ты қағида­сы.

Серiкқали ЖЕК­СЕН­БА­ЕВ, «Оңтүстiк Қазақстан».