Нағыз батыр – Айжамал
Ерлан ҚУАНДЫҚ,
«Оңтүстік Қазақстан».
Қоғамның басты байлығы бала десек, осы байлығымызды молайтып, ортамызды толтырып, ұлт ұпайын түгендеп жүрген – ол алтын құрсақты аналарымыз. Бүгінде Түркістан өңірінде 185 мыңнан аса көп балалы ана тұрса, олардың 60 мыңнан астамы «Алтын алқа» мен «Күміс алқа» иегерлері. Біздің кейіпкеріміз Айжамал Сұлтанқұл да – осындай батыр аналардың бірі.
Айжамал Кеңесбекқызы 1970 жылы 1 қаңтарда Арыс ауданының Задария кеңшарында көп балалы отбасыда дүниеге келген. Әкесі Кеңесбек пен анасы Тыныштық 5 ұл, 3 қызды қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқтырмай өсіріп, жетілдірді.
Айжамал үлкен әулеттің екінші қызы. 1987 жылы қазіргі Ордабасы ауданының Көлтоған ауылында мектеп бітірді. Келер жылы Шымкент педагогика институтына оқуға түсті. Оны 1993 жылы бітіріп, еңбек жолын Ордабасы ауданына қарасты «Комсомол» негізгі мектебінде аға тәлімгер қызметінен бастады. Көп ұзамай бастауыш сынып мұғалімі болып ауысып, күні бүгінге дейін жұмыс істеп келеді.
Жас ұстаз сол жылы Қараспан ауылдық округіне қарасты Төреарық ауылының азаматы Үсенхан Тұрсынбаймен отау құрды. Ері Үсенхан да көп балалы шаңырақтан шыққан, отбасыда 3 ұл, 3 қыз. Күйеуі алдымен мектепте, кейін ауыл әкімдігінде әскери бөлім инспекторы болып қызмет атқарды. Айжамалмен тату-тәтті өмір кешті. Жылулық пен махаббатқа толы ортақ шаңырақта алты бала – 1 ұл, 5 қыз дүниеге келді. Айжамал «Күміс алқа» иегері атанды.
Өлшеніп берген өмірі болар, елуге қараған шағында ері Үсенхан өмірден озды. Орта жасқа келгенде отағасынан айырылғаны алты баланың анасына оңай тиген жоқ. Шиеттей бала-шағасын жетілдіру жүгі жалғыз өзінің мойнына түссе де, тағдырына мойымады. Жігерін жаныды, қатайды. Отағасы атқарар тірліктің салмағы ендігі жерде өзіне артылды. Басқа түссе – баспақшыл. Тағдыр деген қызық. Айжамалдың анасы Тыныштық апа да бір жылдары ерінен орта жолда айырылған еді. Тағдырға мойынсұнған, бейнетке төзімді, сегіз құрсақ көтерген қажырлы әйел сонда сынаққа сабырмен қараған. Дәл осы жағдай енді өзінің басына келді. Анасының өмірлік жолы – қызына үлгі. Шешесінен алған тәрбиесі бар, өмірден көрген-білгені, түйгені мол, тәжірибелі педагог-ұстаздығы тағы бар Айжамал бала тәрбиесінде осалдыққа жол бермеді. Еңсесін тіктеді. Ері Үсенхан көзі тірісінде ұстанатын тазалық пен адалдық туын ары қарай жалғады. Отбасыдағы мейірім мен жылулықты, әсіресе, ата-анаға, үлкенге құрмет көрсету, ағайындылар арасындағы ынтымақ пен бауырмалдық сынды қалыптасқан отбасылық, қазақи тәрбиені шашау шығармай сақтап қалды. Перзенттеріне жүрек жылуы мен дұрыс тәлім беруден шаршамады. Тәрбиесіне де, біліміне де қатар көңіл бөлді. Ұлының намысты, арлы болғанын, қыздарының иманды, ибалы болғанын қалады. Ана сүтімен бала бойына дарыған осы тәрбиенің жемісі болар, ұл-қыздары білімді, өнегелі, бастысы, тәрбиелі болып өсті. Ұлы Батихан экономист мамандығы бойынша жоғары оқу орнын бітірді. Бүгінде Ордабасы аудандық білім бөлімінде есепші болып жұмыс істейді. Ал, қыздары анасының жолын қуды. Ұстаздық жолды таңдады. Әсем Түркістандағы М.Әбенова атындағы мектепте мұғалім болса, Айдана Шымкенттегі №87 мектепте орыс тілі мен әдебиетінен сабақ береді. Гүлдана химия-биология мамандығын оқып жатыр, биыл бітіреді. Әселі мемлекеттік грант негізінде оқуға түсіп, Қарағандыда жалпы медицинаны меңгеруде. Ал, кенжесі Балнұр 10-сынып оқушысы. Тәп-тәуір өлең жазады. «Фариза Оңғарсыноваға арнау» сайысында апасына арнаған өлеңі жүлделі орын алды.
Ұлы Батихан үйленіп, отау құрды. Өмірге Әлихан мен Әмина есімді немерелер келді. Үлкен екі қызы тұрмыс құрды. Бірінің – 3, екіншісінің 2 баласы бар. Қазақ «Орнында бар оңалар» дейді. Шүкір, алты жыл бұрын өмірден озған Үсенхан Жамалханұлының ұрпағы бүгінде өсіп-жетіліп, қанат жайып келеді.
«Әке көрген оқ жонар, шеше көрген тон пішер» деген. Бүгінде ауыл-аймақ «Үсенханның ұл-қыздары тәрбиелі болып өсіпті. Тәңір тілеулерін берсін» дегенді жиі айтады. Бұл мақтаудың артында марқұм Үсенхан мен Айжамалдың адал еңбегі, төрт бөлінген түн ұйқысы, маңдай тері жатыр.
Алты баланы тәрбиелеп өсіріп, ұлды – ұяға, қызды қияға қондырып отырған ұстаз, көп балалы ана Айжамалды бүгінгінің батыры десек те жарасады. Қазақтың батыры Бауыржан Момышұлы атамыздың «Жер бетіндегі ең батыр адам... ол – қыз. Мен қанша батыр болсам да, бөтен, танымайтын елде бір сағат та тұра алмай қашар едім. Ал, қыз болса, барған жерінде жалғыз өзі өмірінде көрмеген, танымайтын адамдармен тіл табысып, сол елді біріктіріп ел де қыла алады, сыйлата да алады, алыса да алады, қаймықпастан ұрпағын да көбейтіп, сол елді жеңіп, мәңгі билейді» дегені бар. Ер Бәукең жалпы қазақ қызын батырға теңеп тұр. Ал, біз әңгіме арқауы еткен Айжамал жай ғана қазақтың қызы емес, алты бала туып, кеудесіне «Күміс алқа» таққан шын батыр, 36 жыл бойына бір мектепте мыңдаған шәкірт тәрбиелеп, талай олимпиада жүлдегерін шығарған, «педагог-зерттеуші» дәрежесіне көтерілген тәжірибелі ұстаз. Он үш жылдай мектептің кәсіподақ комитетінің төрайымы болғанын да айта кетейік. Отыз жылдан бері бастауыш сынып бірлестігінің жетекшісі. Осындай еңбектері үшін аудандық, облыстық білім басқармаларынан, министрліктен алған марапаттары өз алдына бір төбе.
Алтын құрсақ Айжамалдың ең басты байлығы – балалары. Үсенхан екеуінен өрбіген ұрпақ есейіп, өмірге келген тәтті немерелері қазір Айжамалдың өмірінің мәніне айналып отыр.