Жіті ішек инфекциясының алдын алу

Жіті ішек инфекциялары – әртүрлі микроорганизмдер тудыратын, асқазан-ішек жолдарының бұзылуымен және организмнің сусыздануына алып келетін жұқпалы аурулар тобы.

Адамдар түрлі той-жиындарға барғанда және белгісіз қоғамдық тамақтану орындарынан тамақтанғанда мерекелік дастарханнан кейін дайын тағам мен тез бұзылатын кондитерлік өнімдерді «сарқыт» ретінде үйіне алып кетіп, ертесіне, тіпті 2-3 күн бойы тұтынады. Негізі, мерекелік дастарханға қойылатын тағамдар жиын басталардан 1-2 сағат бұрын дастарханға қойылады. Жиын басталғаннан аяқталғанша 3-7 сағат үстел үстінде тағамның беті ашық тұрады. Жалпы алғанда, 4-6 сағат ішінде, әсіресе жылы мезгілде тез бұзылатын өнімдер ұзақ уақытқа шыдамай, құрамы бұзылады. Оған қоса, адамдардың жүріс-тұрысынан көтерілетін шаң-тозаң сол тағамдарға қонып, әртүрлі микробтарды көбейтеді. Сол себепті, мерекелік дастарханнан алынған сарқыттарды тұтыну әртүрлі ауруға шалдығып, тіпті улану жағдайларына әкелуі мүмкін. Сондықтан, тез бұзылатын тағамдарды дайындаған күні ғана асқа пайдаланған дұрыс. Қалған тағамдарды 6-12 сағаттан асырмай, тоңазытқышта сақтау керек.                          

Жіті ішек инфекциясы жылдың барлық мезгілінде кездеседі: суық мезгілде – вирусты инфекциялар, жылы кездерде – бактериалды инфекциялар түрінде.

Жылы климаттың қолайлы әсері микроорганизмдердің көбеюіне әсер етеді, әсіресе жазғы мезгілде жіті ішек аурушаңдығы күрт өседі. Бұл кезеңде судың, топырақтың, тағамдық өнімдердің ішек инфекциясының қоздырғыштарымен ластану деңгейі жоғарылайды. Жылы мезгілде ішек инфекциясымен балалар жиі ауырады, себебі балаларда қорғаныс факторларының белсенділігінің және балалардың гигиеналық дағдылануларының төмендігімен байланысты. Балалардың асқазан-ішек жолдарында  иммундық қорғаныс тек бес жасына қарай қалыптасады. 

Іс жүзінде аталған ауру қоздырғыштары сыртқы ортаға өте төзімді келеді. Мысалы, іш сүзегі, паратиф қоздырғыштары сүтте 2 ай және одан да көп уақыт сақталады. Дизентерия микробтары сүтте 7 күнге дейін көбейіп, сақталады, ал өзен суында 35 күнге дейін белсенді болып қалады. Вирустар әртүрлі заттарда 10 күннен 30 күнге дейін өмір сүру қабілетін сақтайды, ал нәжісте жарты жылға дейін сақталады.

Негізгі ауру көзі – ауру адам мен бактерия тасымалдаушылар. Тасымалдаушыларда ауру жасырын түрде өтеді, оны тасымалдаушының өзі де білмеуі мүмкін. Бактериялар тағаммен, сумен немесе кір қолмен адам ағзасына ауыз арқылы түседі. Дизентерия құдықтың залалсыздандырылмаған суын қолданғанда, қайнатылмаған сүт ішкенде басталуы мүмкін.

Сальмонеллезді тауық етін немесе жұмыртқасын, таза жуылмаған жеміс-жидектерден, көкөністерден  жұқтыру қаупі бар.

Аурудың инкубациялық кезеңі - орташа 6 сағаттан 2 күнге дейін созылады.

Науқастарда жедел дене қызуының көтерілуімен, сұйық дәрет, ішінің ауруымен басталады. Асқазан аймағының ауырсынуы, жүрегі айнып, бірнеше рет құсу, іш өтуі жиілеп, әлсіз болады. Организмнің сусыздануы балалар үшін өте қауіпті.

Науқастарға ауруды басатын дәрі-дәрмектерді қолдануға, диареяға қарсы қолданылатын дәрілік заттарды өздігінен қолдануға, әсіресе антибиотиктерді, дәрігерлер тағайындамаған жағдайда қабылдауға болмайды. Яғни, ішек инфекциясында токсиндер ішекте жинақталатындықтан мұндай заттарды қолдану токсиндердің көптеп жиналуына алып келуі мүмкін. Бұл қабыну процесін одан әрі күшейтеді.

Жіті ішек инфекцияларының алдын алу үшін жеке бас гигиенасын сақтау, қолды сабынмен жиі жуу, жеміс-жидектер мен көкөністерді тазалап жуғаннан кейін пайдалану, өнімдердің жақсылап қуырылып, қайнатылуына көңіл бөлу,        дайын тамақты пайдалану кезінде оның иісіне, дәміне мұқият мән беріп, тез бұзылатын тағам өнімдерін тоңазытқышта сақтау, арнайы көрсетілген жерлерде ғана шомылу, суды тұтынар алдында міндетті түрде қайнату немесе бөтелкедегі суды ішу сияқты талаптарды қатаң сақтаған жөн. Сондай-ақ, балаларды тамақтандырар кезде қолды тазалап, сабындап жуып, оның әрбір затын таза ұстап, тіпті, той-жиындарда дастарханнан «сарқыт» алмаған жөн.

Кей жағдайларда ауру өте ауыр түрде өтіп, өмірге қауіп тудыруы мүмкін. Сондықтан, өткір ішек жұқпаларының жоғарыда көрсетілген белгілерінің бірі байқалса, тез арада дәрігерлік көмекке жүгіну керек!

Талғат СЕРМАҢИЗОВ,

Шымкент қалалық санитарлық-эпидемиологиялық бақылау департаментінің басшысы.