Шіркін, Нысанбектің адамдары-ай!
Ауыл адамдарының жүзінен қашан да мейірім, шуақ төгіліп тұрады емес пе?! Біздің Төлеби ауданында Нысанбек деген ауыл бар. Халық саны аса көп емес, аядай ғана ауыл. Он сегіз жыл сол ауылдың ауасын жұттым, дәм-тұзын таттым. Бұл аз уақыт емес, ауылдың бәрін танып алғанбыз. Бәрі өз туысымыз бен ағайынымыздай болып кетті. Ауыл тұрғындары негізінен «Тау самалы» демалыс орнында, «Балдәурен» лагерінде, жергілікті мектеп пен балабақшада жұмыс істейді, мал өсіріп, егін егеді.
Жұмыстан кеш шыққанда такси болмай қалады, қар жауып, боран соғып жолдың жабылып қалатын кездері де аз емес. Жолда көлік күтіп тұрсаң, қайсысы кездессе де үйге жүр, кеш болып кетті, енді үйіңе жете алмайсың, бала-шағаң өздері амалдар деп үйіне ертіп кетуші еді.
Бұл жақтың қысы қатты. Сондай қыстың нағыз қаһарына мінген кезі болатын, таңертең ауа райы бұзылып, қар ұйытқып жауып жатса да жұмыс күні болғасын күнделікті уақытта такси шақырып, ауылға қарай шықтық. Аудан орталығында ондай боран жоқ еді, Алатау ауылына келгенде көлігіміздің жүруі қиындай бастады. Боранды жел көлікті өңменінен итеріп жүргізер емес. Бізбен келе жатқан екі жолаушы осы ауылдан түсіп қалды. Такси жүргізушісі тұйықтау жігіт екен, сыр бермей келе жатыр. Біз әріптесім Лаура екеуміз терезеден боранға шошына қарап, бір-бірімізден таңданысымызды жасыра алар емеспіз.
Қайнар ауылынан шыға берістегі бұрылыста көлігіміз қарға малтығып қалды. Жүргізуші түсіп, алдындағы қарды біраз аршып, әйтеуір ол жерден шығып кеттік. Содан сайға түсе берісте көлік жолдан шығып кетті. Жүргізуші ары-бері әрекет жасап еді, болмады. Лаура екеуміз көліктен түсіп, доңғалақтардың астындағы қарды аяқпен сырып жатырмыз, борап жауып жатқан қарға қарап жатқан жоқпыз. «Нысанбекке» клиент алғанына өкінгендей жүргізуші күңкілдеп жүр. Арасында «қыздар, кешіріңдер» деп қояды. Кемедегінің жаны бір емес пе?! Бізде үн жоқ.
Сол кезде ұялы телефоным шырылдады. Бастығымыз хабарласып жатыр.
– Нұржамал, біз Алатаудан кері қайтып бара жатырмыз. Боран күшейіп жатыр, Қайнардан ары көлік жүре жүре алмайды. Түске қарай грейдер шығып қалар? Сендер бүгін жұмысқа келмей-ақ қойың-
дар, – деп тұр.
– Ағай, біз ерте шыққанбыз, «Үйсінбай» сайына түскен жерден көлігіміз қарға тығылып қалды. Не артқа кете алмай, не алға жүре алмай, сол жерде жарты сағаттан бері тұрмыз, – дедім. Бастық шошып кетті, «қазір ауылмен хабарласып көрейін, бірдеңе етіп жұмыс жаққа алып кетіңдер қыздарды деп айтамын» деді.
Көлікке кіріп отырмыз. Бір кезде мінген көлігіміз тіпті оталмай да қалды. Он-он бес минуттан соң жаурай бастадық. Көліктің іші демде боз-боран болып кетті. Не керек, екі сағаттай отырдық. Негізі көліктен түсіп жаяулатып баруды да ойладық.
Баратын жеріміз соншалықты алыс емес, бірақ боранға қарсы жүру мүмкін емес еді. Лагерьден шыққан көлік ауылдың ортасында тығылып, ол да жүре алмай қалыпты. Жүргізуші Сапарғали ағай жақын үйлерге кіріп ат сұраған, мән-жайды айтқан, екі-үш аттылы болып келіп, көліктің шопырын да, бізді де атқа мінгестіріп алып кетті. Сапарғали ағаның сол бір ақкөңіл, жанашыр әрі мейірімді жаны пейіште шалқысын. Ол кісі бірден ауырып, аяқ асты жабысқан дерттен марқұм болып кетті. Жарықтық, біреудің тірлігіне өзінікіндей кірісіп кететін, өте бір риясыз ақпейіл, жүрегі тап-таза, баладай аңқылдақ кісі еді.
Қазір сол ауыл адамдарының ақ пейілін басқа жақтардың адамдарымен салыстырамын, салыстырып болам да сағынамын. Биыл жазда Нысанбекке барып қайттым. Әлі де араласып тұратын дос-жарандарым, көңіліміз тату сыйластарым мен сырластарым көп.
Ол ауылдың аналары ерекше ілтипатты, келіндері де сол тәрбиені жалғастырып алып келе жатыр. Үйлерінде газ болса да, дәмді болады деп тандырға нан жабады, сүттерін баяғы бала кезіміздегідей ошаққа пісіреді. Менің әріптестерімнің бәрі сол ауылдың келіндері. Енелері жиналған жерде «Пәленшенің келінінің істеген ісі, әдебі мен жүріс-тұрысы-ай» деп сүйсіне айтып отыруы ол жерде үлкен мәртебе, келіннің бәрі мақтауға ілінуге тырысады. Келінді жұмсау мен оны тәрбиелеудің жұртқа үлгі боларлық әдісі ауылда ғой, тап бір «енелер институты» дерсің.
Ауыл адамдары бір-біріне еш себепсіз-ақ кіріп, әруақтарға Құранын бағыштап, шәй-пай ішіп, әңгімесін айтып отырады. Байқаймын қазір көп ауылдарда мұндай жоқ, көрші-қолаң бірін-бір көрмей, тым-тырыс отыра береді. Менің бала кезімде осындай аралас-құраластық жоғары еді, мен келін боп түскен жерде қалаға жақын болған соң ба, ондай бір-бірінің үйіне бас сұғу жоқ. Арнайы шақырмаса ешкім көршісінің үйіне де бас сұға бермейтін.
Ауылдың жиылмаған дастарқаны мен риясыз пейіліне ризалығым шексіз. Лагерь аумағы үлкен, ағаштар көп, қураған бұтақтар жерге түседі, түспегенін қырқып реттейді, қураған бұтақтар да жерде қалмайды. Келіншектер ұсақтап сындырып, жіппен буып, үйлеріне сүт пісіруге алып кетеді. Көршілер бір-біріне қарап бой түзеп, үйлерін реттеп, малын көбейтіп, тыраштанып жатады. Мен олардың осы істеріне сүйсінемін.
Нұржамал ТОҚТАҒҰЛОВА.