«Жаңа кодексте жаңалық көп»
Биыл 9 сәуірде ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев «Қазақстан Республикасының Су кодексіне» қол қойды. Кодекс 10 маусымнан бастап күшіне енеді.
Ауыз суды ұтымды және ұқыпты пайдалану қай кезде де өте маңызды. Таяу болашақта көп елдер су тапшылығына ұшырауы мүмкін. Бұдан басқа, республикалық ауқымда тұтынылатын су туралы деректерді орталықтандырылған жинау бағдарламасын іске асыру және осы мәліметтерді талдау қажет. Ел Президенті осы қажеттілік туралы айтты. Сондықтан еліміздегі сумен жабдықтау желілері белсенді цифрландырылуда.
Жаңа «Су кодексінің» қарапайым тұтынушыларға тигізетін пайдасы қандай? Осы және өзге де сауалдарға «Су ресурстары-Маркетинг» ЖШС заң бөлімінің меңгерушісі Дінмұхаммед Оңғар жауап берді.
– Жаңа «Су кодексінің» басты жаңалығы неде?
– Басты жаңалық деректерді қашықтан беру модулі бар суды есепке алудың жеке құралдарын енгізуге қатысты дер едім. ҚР «Су кодексінің» 107-бабы, 4-тармағында «Суды коммерциялық есепке алуды ұйымдастыру үшін көп пəтерлі тұрғын үйлерді (тұрғын ғимараттарды) жəне өзге де объектілерді салу, реконструкциялау, техникалық қайта жарақтандыру, жаңғырту, күрделі жөндеу жобаларында сезімталдық шегі ең төменгі шығыстың жартысынан аспайтын жəне деректерді қашықтан беретін, жоғары метрологиялық сыныбы салқын су үшін R динамикалық сипаттамасы 100-ден төмен емес жəне ыстық су үшін R динамикалық сипаттамасы 50-ден төмен емес (метрологиялық сыныбы B) болатын жалпы үйге ортақ жəне жеке суды есепке алу аспаптарын міндетті түрде орнату көзделеді.Бұл талап жұмыс істемейтін немесе пайдалану мерзімі өткен суды есепке алу аспаптарын ауыстырған жағдайларда қолданылады» делінген.
– Суды есепке алу құралдары бұрын қолданылған ба, әлде бұл жаңа құрал ма?
– Шын мәнінде, деректерді қашықтан беру функциясы бар суды есепке алу құралдары бұрыннан пайдаланылады. Құрылыс салушылардың барлығы да жаңа ғимараттарда осындай су есептегіштерін орнатуға міндетті. Енді мұндай функционалды ескі тұрғын үй қорына енгізу қажет. Бұл жұмыс Қазақстанның энергетикалық және коммуналдық секторларын жаңғырту жөніндегі ұлттық жоба аясында жүргізілуде. Деректерді қашықтан беру модулі бар суды есептеу құралдарын орнату осы кезеңдердің бірі болып табылады!
– Яғни маусым айынан бастап жеке тұлғалар деректерді қашықтан беру функциясы бар есептеу құралдарын орнатуға міндеттеле ме?
– Қазақстанның сумен жабдықтау және су бұру саласын реттейтін негізгі құжаттың талаптары осындай. Сондықтан ескі су өлшегіштің қызмет ету мерзімі аяқталған кезде, оны деректерді қашықтан беру құрылғысы бар жаңасына ауыстыру қажет.
– Бұл процедура қалай жүзеге асырылады, су есептегіштерді кім жеткізеді?
– Жеке есепке алу аспабын тексеру мерзімі «Суық және ыстық су есептегіштері үшін бірыңғай тексеру аралық интервалды бекіту туралы» ҚР Сауда және интеграция министрлігі Техникалық реттеу және метрология комитеті төрағасының 2020 жылғы 12 мамырдағы №158-од бұйрығымен бекітілген. Көрсетілген бұйрыққа сәйкес тексеру аралығы 5 жылды құрайды. Тексеру мерзімі басталғанға дейін немесе суды есепке алудың жеке аспабын пайдалану мерзімі аяқталғанға дейін 30 күн бұрын тұтынушы бұл туралы хабардар болады. Бұл процедураның қажеттілігі туралы ақпарат банктік қосымшалар арқылы беріледі, сонымен қатар тексеру мерзімін Телеграм чат-ботынан да білуге болады (сілтеме:wrm_bot). Егер құрылғы зертханалық сынақтан өтпесе, оны ауыстыру қажет болады! ҚР Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 27 желтоқсандағы «Өлшем құралдарына салыстырып тексеру жүргізу, өлшем құралдарын салыстырып тексерудің мерзімділігін белгілеу қағидаларын және өлшем құралдарын салыстырып тексеру туралы сертификатының нысанын бекіту туралы» №934 бұйрығының 15-тармағына сәйкес өлшем құралдарын салыстырып тексеру стационарлық зертханаларында, тікелей өлшем құралдарының орналасқан жерлерінде (оларды дайындау, жөндеу немесе пайдалану орындарында) жүргізіледі. Сумен жабдықтау және су бұру кәсіпорындары заңнамалық актілерге сәйкес суды есепке алу аспаптарын тексеруді және ауыстыруды жүргізе алады, бірақ жеке шарт бойынша және қосымша ақыға. Бұл әдетте аккредиттелген мамандандырылған кәсіпорындардың құзыреті. Су өлшегіштің өзі ҚР өлшеу аспаптарының тізілімінде тіркелуі, жоғары дәлдік класына ие болуы тиіс. Яғни оны базардан сатып алуға және жеке сантехниктің көмегімен орнатуға болмайды. Құралды жеткізуші пайдаланудың барлық мерзімі ішінде сумен жабдықтау және су бұру кәсіпорындарының базасына деректердің түсуін және үздіксіз байланысын қамтамасыз етуі тиіс.
Егер суды есепке алу құралы тексеруден өтпесе немесе оның пайдалану мерзімі өтіп кетсе, жаңа су өлшегішті сатып алу үшін тұтынушы аккредиттелген жеткізушілерге жүгінуі қажет. Қазақстанда деректерді қашықтан берумен суды есепке алу аспаптарын мына төмендегі компаниялар жеткізеді, орнатады және қызмет көрсетеді: «Smart systems Asia» ЖШС (+7700 985 51 23;+7 778 978 87 07), «Digital energy group» ЖШС (+7778 876-66-22; +77712111142), «Сайман» корпорациясы (+7 771 704 58 85; +7 (727) 338 51 81), «Водомер» ЖШС (+7-771 147 24 08; +7 775 326 63 02), «Вавиот Аизя» (+7 747 222 72 91). Жеткізушіні таңдап, тұтынушы суды есепке алу құралын сатып алуға, оны орнатуға, кепілдік мерзіміне және сервистік қызмет көрсетуге шарт жасасады. Су өлшегішті орнатып және пломбалағаннан кейін жаңа деректер сумен жабдықтау және су бұру қызметтері операторының автоматтандырылған басқару жүйелерінің базасына енгізіледі.
– Мұндай суды есепке алу құралының бағасы қандай?
– Жеткізушілердің деректері бойынша, деректерді қашықтан беру құрылғысы бар су өлшегіштердің орташа бағасы шамамен 30-35 мың теңге.
– Бағасы тым қымбат секілді, мұны сатып алу үшін несиелік бағдарламалар қарастырылған ба?
– Жоғарыда айтқанымдай, сумен жабдықтау және су бұру кәсіпорындары «Табиғи монополиялар туралы» ҚР Заңының 26-бабының 2-тармағына сәйкес, әрбір жеке жағдайда су арналары мен тұтынушылар арасында жасалатын жекелеген шарттар аясында, ҚР Ұлттық экономика министрлігінің 2019 жылғы 13 тамыздағы №73 бұйрығымен бекітілген қызметті жүзеге асыруға сәйкес, тұтынушыға сумен жабдықтау және су бұру қызметтері операторларының тарифтеріне қаражатты қоспай, су есептегіштерін сатып алуға және орнатуға міндетті. Біз көптеген қала тұрғындары үшін 30-35 мың теңгенің қымбат екенін түсінеміз. Сондықтан деректерді қашықтан берумен суды есепке алу құралын бөліп сатып алуға болатын бағдарлама қарастырылған. Яғни ай сайынғы төлем 60 ай мерзімге шамамен 500-600 теңгені құрайды. Осы мерзім ішінде кәсіпорын су өлшегіш пен қашықтан беру құрылғысының функционалдық жарамдылығы үшін жауапкершілікті толық өз мойнына алады. Шарт инфляцияны және суды есепке алу аспаптарын өткізу нарығындағы өзгерістерді ескере отырып, ұзартылуы мүмкін.
– Жалпы, суды есепке алу құралын тексеру және оны ауыстыру қаншалықты қажет? Бұл мәселені қандай заңнамалық актілер реттейді?
– Бірінші кезекте – ҚР «Су кодексі». Бұдан басқа, «Елді мекендердің сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін пайдалану қағидаларын бекіту туралы» ҚР Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 28 ақпандағы бұйрығына сәйкес бастапқы тексеру туралы бедері жоқ тұтастығы бұзылған есепке алу аспаптарын, сондай-ақ тексеру мерзімі өткен есепке алу аспаптарын орнатуға және пайдалануға жол берілмейді.
«Реттеліп көрсетілетін қызметтерді ұсынудың үлгілік шарттарын бекіту туралы» ҚР Ұлттық экономика министрінің 2019 жылғы бұйрығына, сумен жабдықтау және (немесе) су бұру қызметтерін көрсетуге арналған үлгілік шартына сәйкес: «Тексерудің белгіленген мерзімі өткеннен кейін есепке алу аспабы техникалық талаптарға сәйкес келмейтін жағдайда коммерциялық есептен автоматты түрде алынады. Қызмет көрсетуші тексеру мерзімі аяқталғанға дейін 30 күн бұрын тұтынушыны есепке алу аспабына кезекті мемлекеттік тексеру жүргізу немесе оны ауыстыру қажеттігі туралы хабардар етеді».
Тексеруден өтпеген немесе суды есепке алу аспабын ауыстырған жағдайда, сумен жабдықтаудың көрсетілген қызметтерінің көлемі алдыңғы үш айдағы орташа шығыс бойынша есептелетін болады. Осылайша, есептеу күнтізбелік 1 ай ішінде жүргізіледі.
– Тұрғындарға барлығы түсінікті болды ғой деп ойлаймыз. Уақыт бөліп, әңгімелескеніңіз үшін көп-көп рахмет!
Сұхбаттасқан Баян ДАРҒОЖИНА,
«Оңтүстік Қазақстан».