Еңбек адамына ең жақын ұйым

Қазіргі кәсіподақ ұйымының құзыреті қандай? Олар жер-жердегі ұжымдар мен қарапайым еңбек адамына қандай жағдай жасап жүр?  Түркістан облыстық кәсіподақтар орталығы аумақтық кәсіподақтар бірлестігінің төрағасы Бердіғали ӨМІР-ӘЛІМЕН сұхбат осы тақырыптар төңірегінде өрбіді. 

– Өңірдегі өзіңіз басқарып отырған қоғамдық ұйым қанша кәсіподақ мүшесін  біріктіріп отыр? Әңгімемізді осыдан бастасақ...
– Біздің Түркістан облысының кәсіподақтар орталығы аумақтық кәсіподақтар бірлестігі ҚР Кәсіподақтар федерациясының мүшелік ұйымы болып табылады. Оның мүшелерінің жалпы саны бүгінде 1 млн. 600 мың адамнан асады. 
Кеңес заманында кәсіподақтар әр кәсіп- орында жоғарыдан құрылатын. Енді олар салалық принцип бойынша жүзеге асады. Яғни әр саланың өз кәсіподақтары бар. Республикада 22 салалық кәсіподақ жұмыс істейді. Ал, Түркістан облысында білім, медицина, тұрғын үй шаруашылығы, құрылыс, автомобиль жолдары және автомобиль көлігі, шағын және орта бизнес (ШОБ), мәдениет және спорт салаларындағы салалық кәсіподақтардың 6 филиалы жұмыс істейді.
Сонымен қатар, 5 жергілікті кәсіподақ қызмет атқарады. Біздің мақсатымыз – әлеуметтік-еңбек қатынастарын реттеу, оның ішінде жалақы бойынша берешектерді төлеу, лайықты еңбек, тиісті жалақы, жұмыс беруші мен жұмыскерлер арасындағы қатынастарды реттеу. Біз – қызметкерлердің құқықтарын қорғайтын жалғыз ұйымбыз. Яғни қызметкерлердің заңды құқықтарының жалғыз қорғаушысы болып табыламыз. Демек, қарапайым еңбек адамына ең жақын ұйымбыз.
– Жасыратыны жоқ, кейбір жекелеген еңбек ұжымындағы жанжалдар негізінен жалақының жұмыс беруші тарапынан уақтылы берілмеуі, табыс мөлшерінің аздығы, тұрмыс жағдайының төмендігі, еңбек адамы мен жұмыс берушінің арасындағы қарым-қатынастың бұзылуы салдарынан орын алып жатады. Оның себептері неде деп ойлайсыз? 
– Орынды сауал. Бұған дейінгі ең төменгі жалақы 42,5 мың теңге адамдардың өмір сүру деңгейіне жеткіліксіз болғаны анық. Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасына сәйкес 2022 жылдың 1 қаңтарынан бастап оның мөлшері 60 мың теңгеге жеткізілді. Мұнда Кәсіподақтар федерациясының да үлесі бар. Соңғы екі-үш жылда бұл мәселе Үкіметтің қарауына және Парламентке Кәсіподақтар федерациясы тарапынан ұсынылғаны мәлім. 
Жақында үш жақты республикалық комиссияның отырысы өтіп, онда ҚР КФ төрағасы Сатыбалды Дәулеталин ең төменгі жалақы мөлшері 60 мың теңгемен шектелмеуі керектігін айтты. Басқа елдердің тәжірибесі бойынша ең төменгі жалақы орташа жалақының 50 пайыздан кем болмауы, яғни шамамен 120 мың теңгені құрауы тиіс. Сонымен қатар, инфляция кезінде ол автоматты түрде индекстелуі тиіс. Бұл мәселе де федерация тарапынан көтеріліп, ол бойынша Мәжілісте комиссия құрылды. Жақын арада олар өз шешімдерін жариялауы тиіс.
Өткен жылдың есебі бойынша облыста кәсіподақ ұйымдары бар кәсіпорындарда жалақыдан берешек жоқ. Өндірістік жарақаттанудың әрбір фактісі комиссияда қаралады және олардың әрқайсысы бойынша қажетті шаралар қабылданады. Сонымен қатар, егер жарақаттану орын алса, біз осы кәсіпорынмен бірлесіп жарақаттануды болдырмау жөніндегі жол картасын әзірлейміз және жазатайым оқиғалардың алдын алу мақсатында еңбек қауіпсіздігі бойынша семинар дәрістер мен түсіндіру жұмыстары жүргізіледі.      
Медиация институтын қолдану – кәсіподақтар жұмысында өте маңызды құрал. Бізде медиация орталығы құрылған. Кез келген адам медиациялық деңгейде, артық шығынсыз келіп, тұрмыстық мәселелерден бастап, еңбек дауларына дейінгі мәселелерді осы жерде шеше алады. Былтыр орталықта 91 адам тегін кеңес алды, оның 35-і еңбек дауына байланысты болды. Сонымен қатар, жалақыны уақтылы төлемеу, жұмыстан босату және тағы басқа да өзекті мәселелер қаралды. Бұл бағыттағы жұмыс биыл да жалғасын табуда.
– Егер қызметкерде немесе кәсіподақ мүшелерінде осындай келеңсіз мәселелер туындаса кімге баруы керек? 
– Олар бастауыш кәсіподақ ұйымының төрағасына жүгіне алады. Осы талаптармен ол жұмыс берушіге баруы керек. Егер ол бас тартса, онда келісім комиссиясы құрылады. Көп жағдайда өзекті мәселелер осы деңгейде шешіледі. Егер мәселе оңтайлы шешілмесе, салалық кәсіподақтың филиалына шағым түсіреді. Олар да туындаған проблеманы реттей алмаса, бізге жүгінеді. Біз медиация арқылы мәселені бейбіт жолмен шешеміз. Өз кезегінде өтініш беруші медиаторларға тікелей жүгіне алады. Өткен жылы федерация заң клиникаларын құрды. Бұл біздің кәсіподақ ұйымының құрамында. Мұнда кәсіподақ мүшелері үшін барлық құқықтық қызметтер тегін көрсетіледі. Кез келген кәсіподақ мүшесі мұнда өздерін толғандырған проблемалар бойынша қабылдауға кіре алады. Мұнда тек еңбек бойынша ғана емес, сонымен қатар отбасылық мәселелерді шешуге де мүмкіндік бар. Олар белгілі бір құжаттарды заңды түрде дұрыс рәсімдеуге де кеңес береді. Бұдан басқа, сотқа баруға кеңес береді. Былтыр кәсіподақтың 28 мүшесі заң клиникасынан көмек алды. 
Осы айтылғанның бәрін қорытындылай келе, кәсіподақ мүшелері үшін кәсіподақ жұмысының қандай пайдасы бар екендігі туралы қорытынды жасауға болады. Тікелей жұмысымыздан басқа, біз кәсіподақ мүшелері үшін көптеген салтанатты іс-шаралар өткіземіз. Кәсіподақтар федерациясының марапаттарын ардагерлерге, белсенділерге, құрметті кәсіподақ қайраткерлеріне табыстаймыз. Олар қызметкерлерді жергілікті жерде аттестаттау кезінде ескеріледі. 
Салалық кәсіподақтардың филиалдары мүшелік жарналардың алымдарын ескере отырып, ұйым мүшелеріне кәсіби мерекелерде көмек көрсетеді, санаторийлерге жеңілдіктермен жолдамалар береді. Одан басқа конкурстар өткіземіз, кәсіподақ мүшелері, үздік қызметкерлер, еңбек әулеттері арасында үздік техникалық инспекторларды да марапаттаймыз.
– Өткен жыл «Бастауыш кәсіподақ ұйымы жылы» деп жариялануымен есте қалды. Бұл акция биыл да өз жалғасын тапты ма?
– Былтыр бастауыш кәсіподақ ұйымдарына қолдау көрсету және еңбек ұжымдарымен кері байланыс орнату үшін «Халің қалай, бастауыш?» атты республикалық акция өткізілді. Оның аясында Кәсіподақтар федерациясы басшылығының, ҚР Парламенті Мәжілісі депутаттарының, мемлекеттік органдар мен жұмыс берушілер өкілдерінің қатысуымен онлайн форматта 5 бастауыш кәсіподақ ұйымымен онлайн-кездесулер ұйымдастырылды. Онда кәсіподақтың кез келген мүшесі өздерін мазалап жүрген сұрақтарына жауап алды. Өз кезегінде депутаттар еңбек адамының, қызметкерлердің құқықтарын қорғау үшін қандай жұмыстар атқаратыны туралы есеп берді. 
2022 жыл «Әлеуметтік әріптестік жылы» деп жарияланды. Әлеуметтік әріптестік аясында барлық еңбек мәселелерін үш жақты комиссия отырыстарында қарайтын боламыз. Біз еңбек ұжымдарында көшпелі отырыстарды, Кәсіподақтар федерациясы басшылығының, Парламент Мәжілісі депутаттарының қатысуымен комиссияның онлайн-отырыстарын өткізуді жоспарлап отырмыз. 
Әлеуметтік шиеленіске жол бермеу үшін жанжалдардың барлық ықтимал ошақтарына мониторинг жүргізіледі. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау, келісім комиссияларын құру, техникалық инспекторлардың қызметі бойынша бастауыш сыныптарға арналған оқыту семинарлары жоспарлануда. 
Биыл халықтың кәсіподақтарға деген сенімін арттыру, кәсіподаққа жаңа мүшелер тарту бойынша дәстүрлі бағыттағы жұмыстарды жалғастыратын боламыз. Өткен жылы 20 бастауыш кәсіподақ ұйымы құрылды, ал, кәсіподақ мүшелігіне 10 782 адам тартылды. Бұл – адамдардың кәсіподақтарға деген сенімінің көрсеткіші.
Біздің ең басты және іргелі артықшылығымыз – мемлекет кәсіподақтармен санасады. Кез келген мемлекеттік шешім міндетті түрде кәсіподақтардың пікірін ескере отырып қабылданады. Бұл жасандылық емес және қазіргі кәсіподақтардың қоғамда өз орны, рөлі, ықпалы бар екенін, кәсіподақтар жұмысшылардың құқықтарын қорғау жөніндегі өз міндеттерін нақты орындайтындығын көрсетеді.
– Әңгімеңізге рахмет! Қызметіңізге табыс тілейміз!

Сұхбаттасқан Серікқали ЖЕКСЕНБАЕВ,
«Ońtústik Qazaqstan».

Пікір қалдырыңыз